Copyright (c) Johannes Heinecke

Tschetschenische Morphologie

Grammatische Klasses (Genera) - Грамматически Классаш

1 2 3 4 5 6
SG v j d j b b
1PL, 2PL d d
3PL b b d j b d

Flexion des Tschetschenischen -- Нохчийн Легар

Substantive -- ЦIердешнаш

I (Kleidung) II (Dunkelheit) III (Schuhwerk) IV (Bauer) V (Mutter)
Singular Plural Singular Plural Singular Plural Singular Plural Singular Plural
Nominativ бедар бедар-ш бода бода-ш мача мач-а-ш ахархо ахархо-й нана наной/нанош
Genitiv бедар-ан бедар-ийн бода-н-ан бода-н-ийн мач-ин мач-ийн ахархо-чу-н ахархо-йн ненан нанойн
Ergativ бедар-о бедар-ш-а бода-н-о бода-ш-а мач-о мач-а-ш-а ахархо-чо ахархо-ш-а нанас наношна
Dativ бедар-на бедар-ш-на бода-н-на бода-ш-на мач-и-на мач-а-ш-на ахархо-чун-на ахархо-ш-на нанна наноша
Instrumental бедар-ца бедар-ш-ца бода-н-ца бода-ш-ца мач-и-ца мач-а-ш-ца ахархо-чуьн-ца ахархо-ш-ца ненаца нанош\-ца
Materialis бедар-ах бедар-ех бода-н-ах бода-н-ех мач-иh мач-е-х ахархо-чу-х ахархо-й-х ненах нанойх
Komparativ I бедар-ал бедар-ел бода-н-ал бода-н-ел мач-ил мач-е-л ахархо-чу-л ахархо-й-л ненал нанойл
Allativ бедар-е бедар-ш-ка бода-н-е бода-ш-ка мач-га мач-а-ш-ка ахархочуьн-га ахархо-ш-ка нене наношка
Lokalkasus
Ablativ II -(г)ахьара, -ехьара
Allativ II -(г)ахьа, -ехьа
Essiv -(г)ахь, -ехь
Komparativ II -алла
Translativ I -(г)ахула, -ехула
Translativ II -(г)ахьахула, -ехьахула

Adjektive -- Билгадешнаш

Unabhängig (hoch) Abhängig (gut)
Singular Plural Singular/Plural
Nominativ лекханиг лекханаш дика
Genitiv лекхачун лекхачеран, лекхачийн дикачу
Ergativ лекхачо лекхачара, лекхачуша
Dativ лекхачунна лекхачарна, лекхачушка
Instrumental лекхачуьнца лекхачаьрца, лекхачуш\-ца
Materialis лекхачух лекхачарах, лекхачех
Komparativ лекхачул лекхачарал, лекхачел
Allativ лекхачуьнга лекхачаьрга, лекхачушка

Pronomina -- ЦIерметдешнаш

Personalpronomina -- Юьхьан ЦIерметдешнаш

1SG 2SG 3SG 1PL INKL 1PL EXKL 2PL 3PL
Nominativ со хьо и, иза вай тхо шу уьш, уьзаш
Genitiv сан хьан цуьнан вайн тхан шун церан
Ergativ ас ахь цо вай оха аша цара
Dativ суна хьуна цунна вайна тхуна шуна царна
Instrumental соьца хьоьца цуьнца вайца тхоьца шуьца цаьрца
Materialis сох хьох цунах вайх тхох шух царах
Komparativ сол хьол цул вайл тхол шул царел
Allativ соьга хьоьга цуьнга вайга тхоьга шуьга цаьрга

Reflexivpronomina -- ТIердерзоран ЦIерметдешнаш

1SG 2SG 3SG 1PL INKL 1PL EXKL 2PL 3PL
Nominativ со хьо шаьш ваьш тхаьш шаьш шаьш
Genitiv сайн хьайн шайн вешан тхайн шайн шайн
Ergativ айс айхь шаьш ваьш тхаьшна шаьш шаьш
Dativ сайна хьайна шайна ваьшна тхаьш шайна шайна
Instrumental сайца хьайца шайца ваьш\-ца тхайца шайца шайца
Materialis сайх хьайх шайх ваьшха тхайх шайх шайх
Komparativ сайл хьайл шайл ваьшла тхайл шайл шайл
Allativ сайга хьайга шайга ваьшка тхайга шайга шайга

Possessivpronomina -- ТIеозаран ЦIерметдешнаш

1SG 2SG 3SG 1PL INKL 1PL EXKL 2PL 3PL
attributiv сайн хьайн шен вешан тхайн шайн шайн
substantivisch сайниг хьайниг шениг вешаниг тхайниг шайниг шайниг

Demonstrativpronomen -- Гайтан ЦIерметдешнаш

Unabhängig Abhängig
(diese) Singular Plural Singular/Plural
Nominativ хIара хIорш хIара
Genitiv (хIо)кхуьнан (хIо)кхеран хIокху
Ergativ (хIо)кхо (хIо)кхар
Dativ (хIо)кхунна (хIо)кхарна
Instrumental (хIо)кхуьнца (хIо)кхаьрца
Materialis (хIо)кхунах (хIо)кхарах
Komparativ (хIо)кхул (хIо)кхарал
Allativ (хIо)ккуьнга (хIо)кхаьрга
Unabhängig Abhängig
(jene) Singular Plural Singular/Plural
Nominativ дIараниг дIаранаш дIара
Genitiv дIарачун дIарачеран, дIарачийн дIарачу
Ergativ дIарачо дIарачара, дIарачушна
Dativ дIарачунна дIарачарна, дIарачушна
Instrumental дIарачуьнца дIарачаьрца, дIарачуш\-ца
Materialis дIарачух дIарачарех, дIарачех
Komparativ дIарачул дIарачарел, дIарачел
Allativ дIарачуьнга дIарачаьрга, дIарачушка

Verben -- Хандешнаш

Auxiliar -- ГIоьнан Хандош

Affirmativ Negativ
Präsens д*у д*ац
Partizip Präsens (abhängige Form) д*олу д*оцун
Partizip Präsens (unabhängige Form) д*ерг
Konverb (Gerundium) д*олуш д*оцуш
Präteritum д*ара
д*ацара
Desiderativ д*елахь (?) д*ецахь (?)
Konditional I д*алахь д*ацахь
Konditional II д*алахьара д*ацахьара

Tempusmarkierung -- Заманаш

Tempus etc. Хан Bildung
Imperativ ТIедожоран Саттам Infinitiv, Auslaut nasaliert
Einfaches Präsens Цхьалхе Карарниг Präsenstamm
Zusammengesetzte Präsens Чолх Карарниг Präsensstamm + ш д*у
Nahes Präteritum ХIинца Яханарг Präteritalstamm
Bezeugtes Präteritum Гушяханарг Präteritalstamm + (и)ра
Perfekt Яханаяьлларг Perfektstamm + (и)на
Fernes Präteritum (Plusquamperfekt) Хьалхаяханарг Perfektstamm + (и)нера
Wiederholtes Prät. (IMPF) Iхна Заман Präsensstamm + ра
Mögliches Futur (IMPF) Хинйолу Цхьалхениг Präsensstamm + р
Reales Futur (PERF) Хинйолу Чолхениг Präsensstamm + р д*у
Realis Präsens Бехкаман Саттам: Карарниг Infinitiv + хь
Realis Präteritum Бехкаман Саттам: Яханарг Perfektstamm + ехь
Realis Futur Бехкаман Саттам: Хинъерг Präsensstamm + х д*елахь
Irrealis Präsens Лааман Саттам: Карарниг Infinitiv + хьара
Irrealis Präteritum Лааман Саттам: Яхарнарг Präteritalstamm + неехьара
Irrealis Futur Лааман Саттам: Хинъерг Präsensstamm + х д*елахьара
Konjunktiv Präsens Präsensstamm (ohne Vokal) + ийла
Konjunktiv Präteritum Perfektstamm (ohne Vokal) + ийла

Konjugationsklassen -- Спряженеш

1 2 3 4 5
sagen nehmen führen machen füllen
Imperativ (=Infinitiv) ала эца д*ига кхолла д*уза
Einfaches Präsens олу оьцу д*уьгу кхуллу д*узу
Zusammengesetztes Präsens олуш д*у оьцуш д*у д*уьгуш д*у кхуллуш д*у д*узуш д*у
Nahes Präteritum эли ийци д*игу кхоьлли д*уьси
Bezeugtes Präteritum элира ийцира д*игира кхоьллира д*уьзира
Perfekt аьлла эцна д*игна кхоьллина д*уьзна
Plusquamperfekt аьллера эцнера д*игнера кхоьллинера д*уьзнера
Wiederholtes Präteritum олура оьцура д*уьгура кхуллура д*узура
Mögliches Futur олур оьцур д*уьгур кхуллур д*узур
Reales Futur олур д*у оьцур д*у д*уьгур д*у кхуллур д*у д*узур д*у
Realis (Präs.) алахь эцахь д*игахь кхоллахь д*узахь
Irrealis (Präat.) алахьара эцахьара д*игахьара кхоллахьара д*узахьара
Konjunktiv Präsens олийла оьцийла д*уьгийла кхуллийла д*узийла
Konjunktiv Präteritum аьллийла эцнийла д*игнийла кхоьллинийла д*уьзнийла

Abgeleitete Verben -- Хандешнаш Кхолладалар

Kausativ Permitiv Permitiver Kausativ Potential Inzeptiv
(Direct Causative) (Indirect Causative) (Double Causative) (Potential) (Inceptive)
tränken trinken gestatten tränken gestatten fähig sein zu trinken zu trinken beginnen
Abgeleitet von мала мала мала мала мала
Infinitiv мало малийта малад*айта малад*ала малад*ала
Imperativ малад*иэ малийта малад*айта малалиэ малад*ала
Einfaches Präsens малад*о молуьйту малад*ойту малало малад*олу
Nahes Präteritum малий малийти малад*айти малад*ели малад*ели
Bezeugtes Präteritum малийра малийтира малад*айтира малад*елира малад*елира
Perfekt малийна малийтина малад*айтина малад*елла малад*аьлла
Plusquamperfekt малийнера малийтинера малад*айтинера малад*елера малад*аьллера
Wiederholtes Präteritum малад*ора молуьйтура малад*ойтура малал*ора
Mögliches Futur малад*ер молуьйтур малад*ойтур малалур малад*олур
Reales Futur малад*ийр д*у молуьйтур д*у малалур д*у малад*олур ду малад*ойтур д*у
Unbelegte Formen:
Realis (Präs.) малохь малийтахь малад*аиийтахь малад*алахь малад*алахь
Irrealis (Präat.) малохьара малийтахьара малад*аиийтахьара малад*алахьара малад*алахьара
Konjunktiv Präsens малад*ойла молуьйтийла малад*ойтийла малалойла малад*олийла
Konjunktiv Präteritum малийнийла малийтинийла малад*айтинийла малад*еллийла малад*аьллийла

Partizipien -- Причастеш

Präsens -- Карара Хан

Unabhängig Abhängig
Singular Plural Singular/Plural
Nominativ охург охурш оху
Genitiv охучун охучеран, охучийн охучу
Ergativ охучо охучара, охучуша
Dativ охучунна охучарна, охучушна
Instrumental охучуьнца охучаьрца, охучуш\-ца
Materialis охучух охучех
Komparativ охучул охучел
Allativ охучуьнга охучаьрга, охучушка

Präteritum -- Яхна Хан

Unabhängig Abhängig
Singular Plural Singular/Plural
Nominativ аьхнарг аьхнарш аьхна
Genitiv аьхначун аьхначеран, аьхначийн аьхначу
Ergativ аьхначо аьхначара, аьхначуша
Dativ аьхначунна аьхначарна, аьхначушна
Instrumental аьхначуьнца аьхначаьрца, аьхначуш\-ца
Materialis аьхначух аьхначех
Komparativ аьхначул аьхначел
Allativ аьхначуьнга аьхначаьрга, аьхначушка

Futur -- ЙогIу Хан

Unabhängig Abhängig
Singular Plural Singular/Plural
Nominativ оху д*ерг оху д*ерш оху д*олу
Genitiv оху д*олчун оху д*олчийн оху д*олучу
Ergativ оху д*олчо оху д*олчуша
Dativ оху д*олчунна оху д*олчушна
Instrumental оху д*олчуьнца оху д*олчуш\-ца
Materialis оху д*олчух оху д*олчех
Komparativ оху д*олчул оху д*олчел
Allativ оху д*олчуьнга оху д*олчушка

Masdar -- Масдар

(Liegen) Singular Plural
Nominativ д*ижар д*ижарш
Genitiv д*ижаран д*ижарийн
Ergativ д*ижаро д*ижарша
Dativ д*ижарна д*ижаршна
Instrumental д*ижарца д*ижарш\-ца
Materialis д*ижарах д*ижарех
Komparativ д*ижарал д*ижарел
Allativ д*ижаре д*ижаршка

Zahlen -- Терахьдешнаш

Kardinalzahlen -- Масаллин Терахьдешнаш

Deutsch Нохчийн
1 eins цхьаъ
2 zwei шиъ
3 drei кхоъ
4 vier д*иъ
5 fünf пхиъ
6 sechs ялх
7 sieben ворхI
8 acht бархI
9 neun исс
10 zehn итт
11 elf цхьайтта
12 zwölf шийтта
13 dreizehn кхойтта
14 vierzehn д*ейтта
15 fünfzehn пхийтта
16 sechzehn ялхитта
17 siebzehn вуьрхIитта
18 achtzehn берхIитта
19 neunzehn ткъаесна
20 zwanzig ткъа
21 einundzwanzig ткъе цхьаъ
30 dreißig ткъе итт
31 einunddreißig ткъе цхьайтта
40 vierzig шовзткъа
50 fünfzig шовзткъе итт
51 einundfünfzig шовзткъе цхьайтта
60 sechzig кхузткъа
70 siebzig кхузткъе итт
71 einundsiebzig кхузткъе цхьайтта
80 achtzig д*езткъа
90 neunzig д*езткъе итт
100 hundert бIе
120 hundertzwanzig бIе ткъа
200 zweihundert ши бIе
1000 tausend эзар
2000 zweitausend ши эзар

Flexion der Kardinalzahlen -- Масаллин Терахьдешнийн Легар

eins zwei drei vier fünf zwanzig
Unabhängig Abhängig Unabhängig Abhängig Unabhängig Abhängig Unabhängig Abhängig Unabhängig Abhängig Unabhängig Abhängig
Nominativ цхьаъ цхьа шиъ ши тхоъ тхо д*иъ д*иъ пхиъ пхи ткъа ткъа
Genitiv цхьаннан цхьана шиннан шина тхоннан тхаа д*еаннан д*еана пхеаннан пхеа ткъаннан ткъана
Ergativ цхьамма шимма тхомма д*еамма пхеамма ткъамма
Dativ цхьанна шинна тхонна д*еанна пхеанна ткъанна
Instrumental цхьанца шинца тхонца д*еанца пхеанца ткъанца
Materialis цхьаннах шиннах тхоннах д*еаннах пхеаннах ткъаннах
Komparativ цхьаннал шиннал тхоннал д*еаннал пхеаннал ткъаннал
Allativ цхьанга шинга тхонга д*еанга пхеанга ткъанга

Ordinalzahlen -- МогIараллин Терахьдешнаш

Deutsch Нохчийн
1. erste цхьалгIа, хьалхара
2. zweite шолгIа
3. dritte кхоалгIа
4. vierte д*оьалгIа
5. fünfte пхоьалгIа
6. sechste йолхалгIа
7. siebte ворхIалгIа
8. achte борхIалгIа
9. neunte уьссалгIа
10. zehnte уьтталгIа
11. elfte цхьайтталгIа
12. zwölfte шийтталгIа
13. dreizehnte кхойтталгIа
14. vierzehnte д*ейтталгIа
15. fünfzehnte пхийтталгIа
16. sechzehnte ялхитталгIа
17. siebzehnte вуьрхIитталгIа
18. achtzehnte берхIитталгIа
19. neunzehnte ткъаесналгIа
20. zwanzigste ткъолгIа
100. hundertste бIелагIа
1000. tausendste эзарлагIа
\dots -(s)te -(а)лгIа
jhe